
Περισσότερο από ποτέ, έχουμε την ανάγκη το φως να κερδίσει το σκοτάδι και η ανθρωπότητα να κάνει μία ακόμη νέα αρχή. Με τα Θεοφάνια, τελειώνει η περίοδος των εορτών, συνδυάζοντας τα πάντα με πλούσια ήθη και έθιμα σε ολόκληρη τη χώρα.
Μερικά από αυτά είναι:
- Γιάλα–Γιάλα, στην Ερμιόνη. Τα παιδιά που πρόκειται να καταταγούν στο στρατό μέσα στη χρονιά, αναλαμβάνουν να στολίσουν τα καϊκια, χρησιμοποιώντας κλαδιά από φοίνικες. Αυτό γίνεται την παραμονή των Φώτων, όπου το ίδιο βράδυ, περνούν από τα σπίτια και δέχονται τα κεράσματα. Στη συνέχεια, επιστρέφουν στις βάρκες, πάνω στις οποίες τραγουδάνε και χορεύουν το «γιάλα–γιάλα». Το επόμενο πρωί, από αυτές τις βάρκες, θα είναι έτοιμοι να βουτήξουν για να πιάσουν το Σταυρό, κατά τον καθαγιασμό των υδάτων.
- Στην Λευκάδα τηρείται το έθιμο «των πορτοκαλιών». Οι πιστοί βουτούν στη θάλασσα τα πορτοκάλια που κρατούν στα χέρια τους και τα οποία είναι δεμένα μεταξύ τους με σπάγκο. Έπειτα τα παίρνουν στο σπίτι τους για ευλογία και αφήνουν ένα από αυτά για ένα ολόκληρο χρόνο στα εικονίσματα του σπιτιού. Πριν την τελετή της κατάδυσης του Τιμίου Σταυρού, ρίχνουν στη θάλασσα τα παλιά πορτοκάλια.
- Βουτηχτάδες στη Σύμη και την Κάλυμνο. Έχοντας μεγάλη παράδοση στην επαφή με τη θάλασσα, την ημέρα των Φώτων, όπως και σε πολλά παραθαλάσσια μέρη της χώρας μας, μία ομάδα ανθρώπων, θα βουτήξει στα παγωμένα, λόγω της εποχής νερά της θάλασσας, για να πιάσει το Σταυρό. Εδώ η διαφορά είναι ότι θα προσπαθήσουν να κρατήσουν την ανάσα τους και να μείνουν μέσα στο νερό, για όση περισσότερη ώρα μπορούν. Την ίδια στιγμή, οι ψαράδες, θα έχουν σχηματίσει έναν προστατευτικό κλοιό, γύρω τους για να τους προστατεύουν από τα κύματα.
- Ραγκουτσάρια στην Καστοριά. Ανήμερα των Φώτων στην Καστοριά αναβιώνουν τα «Ραγκουτσάρια». Οι κάτοικοι φορούν τρομακτικές μάσκες για να ξορκίσουν το κακό από την περιοχή και ζητούν αμοιβή από τους περαστικούς για το καλό που κάνουν στην πόλη.
- Νεραντζιές και Κοκοράκια στη Ζάκυνθο. Στη Ζάκυνθο κάθε ναός στολίζεται με κλαδιά νεραντζιάς, νεραντζόφυλλα, νεράντζια και σπαθόσχημα φύλλα από τα φυτά κοκοράκια που η παράδοση θέλει να φύτρωναν στις όχθες του Ιορδάνη ποταμού. Επίσης, με τούφες από νεράντζια και πορτοκάλια στολίζονται την ημέρα των Φώτων και οι πολυέλαιοι, αλλά και ορισμένες εικόνες στο εσωτερικό του ναού. Ακόμη οι πιστοί τοποθετούν πάνω στο πάρκο που έχει στηθεί εντός του ναού, και στο οποίο θα λάβει χώρα η ιεροτελεστία του αγιασμού, τούφες πορτοκάλια, για να βαφτιστούν από τους ιερείς.